ÇOCUĞUM AŞIRI HAREKETLİ NE YAPMALIYIM?

Bazı çocuklar yaşıtlarına göre aşırı hareketli olabilirler. Bu durumun birçok nedeni olabilir. Genelde aşırı hareketli çocuk denince aklımıza hiperaktif çocuklar gelir. Çocukta aşırı hareketlilik her ortamda oluyor yer ve zaman dinlemiyorsa o zaman hiperaktiviteden şüphelenmek gerekir. Bu durumda çocukta dikkat eksikliğinin eşlik edip etmediğine bakılması gerekir. Aşırı hareketli çocuklar devamlı kıpır kıpırdırlar, yerlerinde duramazlar sanki bitmez bir enerjileri var gibidir. Acelecilik, sabırsızlık, çabuk sıkılma, tehlikeli, riskli işler yapma daha sık görülür. Ayrıca çok konuşma, sözün arasına girme, müdahaleci bir yapı, soru tamamlanmadan cevabını yapıştırma gibi sorunlarda görülür. Küçük çocuklarda öfke nöbetleri, kontrolsüz bir enerji, duygusal dalgalanmalar, atma, fırlatma, dinlememe, dikkat gerektiren durumlardan kaçınma, çabuk sıkılma gibi sorunlar olur. Okul öncesi dönemde dikkatsiz hatalar yapma, dinlerken çevre ile ilgilenme, dikkatsizce hatalar ve arkadaş ilişkilerinde şiddet eğilim olabilir.

Genelde aşırı hareketli çocukların durumu okula başladıkları dönemde belirgin bir şekilde fark edilir. Öğretmenden sık sık uyarı alınması ile anne baba olayın farkına daha iyi varır. Bu durum çocuğun sosyal ilişkilerini ve ders başarılarını etkiler. Normalde belli bir kapasitede oloan bu çocuklar ders başarısızlığı ile karşımıza çıkabilirler. Uzun süre TV izleyip bilgisayar oynadığı halde kısa süreli ders çalışmaları ciddi sıkıntı haline gelebilir. Çocuk dersi dinlemediği, eşya kaybettiği için sürekli uyarılır. Yaşıtlarından akademik olarak geri kalabilir. Oturması gereken yerde dolaşma, derste arkadaşlarını rahatsız etme, teneffüste aşırı hareketlilik ve koşuşturma, kavga ve şiddete eğilim olabilir. Bu durumlarda ilaç tedavisi ve diğer tedavi yaklaşımları çocuğun geleceği açısından çok önemlidir.

Aşırı hareketlilik durumu çocuğun sıkıntı ve problemlerine bağlı da gelişebilir. Bazı psikiyatrik durumlarda çocuklarda bu türlü hareket artışına rastlayabiliyoruz. Bu durumda çocukta sıkıntıya ikincil olarak gelişmiş yerinde duramama, sıkıntı hali, huzursuzluk ve hareketlilik artışı görülür. Altta yatan sıkıntının ve stres etkeninin halledilmesi ile çocuğun bu hareketliliğinde azalma görülür.

Bu çocukların genelde anne ve babalarında da buna benzer bir hareketlilik dönemi çocukluk dönemlerinde olabilir. Bu türlü çocuğu olan anne babaların olaya gayet sakin yaklaşarak, bu hareketliliği ve çocuğun psikososyal gelişimini iyi yönlendirmeleri gerekir. Aşırı hareketliliği yüzünden çok eleştirilen, sürekli ikaz edilen, ceza verilen, Dur! Sus! Yapma! gibi komutlar alan ve sosyal ortamlardan dışlanan çocuklarda başta özgüven eksikliği olmak üzere duygusal sorunlarda yaşanabilir. Bu çocukları sportif faaliyetlere yönlendirmek onları olumlu ve faydalı uğraşlarla meşgul etmek, enerjilerini bazı hobilere kanalize etmek, dikkat eksikliği ve hiperaktivite durumu varsa tedavisini sağlamak, okul öncesi dönemden itibaren dikkat seviyesini artıracak bazı eğitsel çalışmalar yapmak fayda sağlayabilir.

Bir çocuk psikiyatrisi desteği ile çocuğun yönlendirilmesi ve onun bazı sorunları ile doğrudan doktor ile irtibata geçirilmesi de faydalıdır.

Anne babaların bu çocuklara yönelik yapabilecekleri bazı davranışlar şu şekilde özetlenebilir:

• Dinleyin, sabırlı olun, tahammül seviyenizi artırın.

• Tepkileriniz ona karşı aşırı olmasın, incittiğinizin farkına varamayabilirsiniz.

• Dikkatini bir konuda odaklayıp o konuda devam etmesine yardımcı olun.

• Dur düşün konuş, dur düşün harekete geç sistemini uygulayın.

• Sonuçlarından öğrenmesini ve sonuçlardan yararlanmasını sağlayın, sonuçları konuşun.

• Yaşa uygun spor faaliyetlerine yönlendirin, enerjisini dışarı atmaya çalışın.

• Ek öğrenme güçlüğü olup olmadığına dikkat edin, öğrenmeye karşı isteksizlik olup olmadığına dikkat edin.

• Uygun okul öncesi eğitim ve yönlendirme için yönlendirin.

• Günlük hayatı organize edin, onun için zevkli ve faydalı olacak faaliyetler programlayın.

• Ev ortamını onun kişiliğine göre dizayn edin, tehlikeli olabilecek ortamlardan koruyun.

• Arkadaşları ile iletişim ve etkileşimini artırın, sosyalleşmesine yardımcı olmaya çalışın.

• Hatalı davranışlarında hemen kızmak yerine onunla konuşmayı tercih edin.

• Uygun ödül ve ceza sistemini devreye sokun, pozitif mesaj ağırlıklı olarak yönlendirin, negatif mesajlarınızın aranızdaki ilişkinin kalitesini düşürdüğünü unutmayın.

• Dikkatini toplayacak eğitim uygulamalarını elinizden geldiği kadar her gün uygulayın.

• Aşırı hareketlilik ile beraber dikkat eksikliği tedavisinin önemli olduğunu unutmayın.

• Sosyal ilişkileri ve arkadaş ilişkilerinin pekişmesine yardımcı olun.

• Aklına geleni hemen yapma, dürtüsellik ve tehlikeli davranışlara eğilimli olduğunu unutmayarak yaşa uygun güvenlik oluşturmaya çalışın.

Kaynak: Vahdettin YAŞAR, Çocuklarda Davranış Problemleri ve Çözüm Yolları